Crapuul, Kroniek van een krottenwijk
Het Stokstraatkwartier is met afstand het meest onwaarschijnlijke slachtoffer van de industriële revolutie. Als Maastricht rond 1840 uitgroeit tot de eerste industriestad van Nederland, woont hier nog de sjiek vaan Mestreech. Maar de stadspaleisjes raken gaandeweg bevolkt met arbeiders, scharrelaars, bedelaars en prostituees, of worden verbouwd tot kroeg of logement.
De stad wacht meer dan een eeuw met ingrijpen. Maar dan is de aanpak ook draconisch. Het Stokstraatkwartier moet weer net zo mondain worden als vroeger, daarom bestempelt de gemeente de bewoners tot ‘onmaatschappelijken’, en voert ze af naar woonscholen. Het heeft deze mensen een stigma bezorgd dat ze tot op de dag van vandaag achtervolgt. Soms worden ze nog steeds uitgemaakt voor crapuul.
De ontwrichting in het Stokstraatkwartier is alleen een thema geweest voor een enkele sociale voorvechter. Want Maastricht is ook in de donkerste jaren een bourgondische stad. De schone schijn regeert: niemand wil weten van de middeleeuwse toestanden in de tien straatjes. Van lieverlee is de buurt uitgegroeid tot een vrijstaat vol kleurrijke figuren. Crapuul smeedt met hun verhalen de kroniek van deze bijzondere krottenwijk.
'Betrokken geschiedschrijving van de betere soort: het laat de feiten spreken.' • • • • NRC Handelsblad
'Pakkend laat Bokern zien hoe het buurtje stap voor stap verloederde.' Trouw
'Zeer goed gedocumenteerd en historisch sterk gefundeerd. Het grondige onderzoek verdient bewondering.' • • • • Humanistisch Verbond
Hoeden en petten en dameskorsetten
Economische vluchtelingen zouden we ze nu noemen, jongens als Anton Dreesmann, Johann Peek, Heinrich Cloppenburg en Anton Kreijmborg. Ze nemen geen genoegen met het schrale bestaan in Westfalen en trekken naar Nederland om hun geld te verdienen met de handel in hoeden en petten en dameskorsetten. Met de mode en nouveautés die ze introduceren geven zij ons land een frivoliteit die lang had ontbroken en ze leggen de basis voor de massaconsumptie.
Ook Heinrich Bokern trekt in 1870 naar Nederland en begint een keten van manufacturenzaken in Haarlem, Leiden, Delft, Dordrecht en Rotterdam. Gaandeweg slaat de sector die hij zelf heeft helpen opbouwen, een richting in die het voor zijn kinderen niet meer aantrekkelijk maakt om het familiebedrijf over te nemen. Zoon Bernard kiest voor de branche die dan de voorbode is van de nieuwe tijd: de drogisterij. Maar crisis en oorlog vermalen zijn ambities. Tergend traag gaan winkel en winkelier ten onder.
Hoeden en petten en dameskorsetten vertelt het verhaal van kleine middenstanders met grote dromen en begint in een tijd dat zulke dromen vaak werkelijkheid werden. Maar de familie heeft zelfs de succesverhalen verzwegen uit gêne over de teloorgang die later volgde. Frank Bokern laveert tussen journalistieke nieuwsgierigheid en compassie bij het reconstrueren van deze wervelende familiegeschiedenis.
Projecten
Werk in wording: Oude hippies
De hippierevolutie is niet begonnen in de sixties, maar al in het fin de siècle. Tussen 1900 en 1914 wemelt het in Europa van de alternatievelingen zoals Gustaf Nagel (foto, ca. 1900). Oude Hippies trekt op met de bloemenkinderen van die tijd, maar volgt ook de sporen die deze hippiebeweging heeft getrokken in de twintigste eeuw – en zelfs nu nog achterlaat.
Met Oude Hippies brengt Frank Bokern de verbeelding weer even aan de macht, dus turn on, tune in, drop out!
Gezocht: getuigenissen Jekerkwartier
Het Maasstrichtse Jekerkwartier heeft in de jaren zestig een ongekende metamorfose ondergaan. De krottenwijk van 1961 was tien jaar later opeens ‘het Quartier Latin van Maastricht’. Krottenwijkbewoners, gastarbeiders, provo’s, de pioniers van de Maastrichtse kraakbeweging, kunstenaars en gegoede burgers vormden hier een wonderlijk amalgaam. Totdat de gentrificatie onherroepelijk toesloeg en ook hier alles ‘sjiek en sjoen’ is gemaakt. Ik hoor graag de verhalen van de mensen die erbij waren en zich ook hebben verwonderd.
Biografie Frank Bokern
Frank Bokern (1957) werkte als journalist onder meer voor de NOS en de Haagse Post en was 25 jaar actief als tekstschrijver, copywriter en communicatieadviseur onder de naam Weergaloos met Woorden. Zijn onderzoek naar de verzwegen geschiedenis van zijn voorvaderen mondde uit in de familiekroniek Hoeden en petten en dameskorsetten, opkomst en ondergang van een middenstandsfamilie, die in 2019 bij Van Oorschot verscheen.
In Crapuul, Kroniek van een krottenwijk (Van Oorschot, eerste druk maart, tweede druk mei, derde druk juni, vierde druk juli, vijfde druk oktober, zesde druk december 2022) schetst Frank Bokern een onthutsend beeld van de industrialisatie in Maastricht, de eerste industriestad van Nederland.
De auteur doet nu onderzoek naar de hippies van het fin de siècle, het leven van de gewone Nederlander tijdens de jaren van de Grote Oorlog, en de zogeheten 'massajeugd', nozems die nog geen nozems mochten heten maar waar overheid en sociaal werk tussen 1947 en 1960 danig mee hebben geworsteld.
Foto: Van Oorschot / Annaleen Louwes
Contact
Een signeersessie, publiek interview of lezing? Leuk! Liefst met veel interactie met het publiek in de vorm van vragen, discussie of debat. De circa 1200 bezoekers die in tot nu toe bij dergelijke bijeenkomsten waren over Crapuul, zijn erg enthousiast en laten dat duidelijk merken op de sociale media. Daarmee straalt het succes ook af op de organisator. Interessant in elke stad die in de negentiende eeuw veel industrie of krottenwijken had, of waar kerk, kapitaal en politiek de bevolking lang in een houdgreep heeft gehad.
Meer weten? Of ook een lezing, interview of signeersessie? Mail met Frank Bokern.
Lezingen zijn ook direct te boeken via de Schrijverscentrale.
Uitgeverij G.A. van Oorschot
Herengracht 613
1017 CE Amsterdam
020 - 623 14 84
Frank Bokern
Lezen maakt je rijker. Betaal dus gewoon voor [e-]boeken. En koop ze, ook online, bij de plaatselijke boekhandel.